यमुना नदीच्या तीरावर वसलेली कृष्णजन्मामुळे पावन झालेली मथुरा.’ हे प्राचीन पुण्यक्षेत्र आहे आणि सप्तपुऱ्यांपैकी एक अत्यंत पवित्र भूमी आहे. मथुरा जिल्हा उत्तर प्रदेशाच्या पश्चिम सीमेवर आहे. या जिल्ह्यातील प्रमुख गाव मथुराच आहे. मथुरेला जंक्शन आणि मथुरा छावणी अशी दोन मुख्य स्थानके आहेत. मथुरा छावणीपासून मथुरानगरजवळ आहे.
मुंबईहून थेट मथुरेस सेंट्रल किंवा वेस्टर्न रेल्वेने जाता येते. त्यापैकी पश्चिम रेल्वेचा मार्ग जवळचा आहे. मथुरा गावाच्या पूर्वेला यमुना नदी वाहाते. तर उत्तरेला क्रमश: घाट आहेत. त्यात विश्रामघाट विशेष महत्त्वाचा आहे. त्याला कारण असे आहे की, कंसाचा वध केल्यावर भगवान श्रीकृष्णाने येथे विश्रांती घेतली होती. तेथून जवळच कृष्णजन्मभूमी आहे.
येथे राहाण्यासाठी अनेक धर्मशाळा आहेत. मथुरेतील श्रीकृष्ण जन्मस्थानावर असलेल्या मंदिराचा औरंगजेबाने सन १६६९ मधे विध्वंस करुन त्याजागी मशीद बांधली. त्यानंतर १८५० मध्ये एका धनिकाने द्वारकाधीश मंदिर बांधले. त्यात अलंकारयुक्त अशा श्रीकृष्णाची मूर्ती आहे.
सभामंडपाच्या छतावर कृष्ण लीलेच्या विविध प्रसंगांची सुंदर चित्रे आहेत. देवास श्रीमंती थाटाचे भोग चढवतात व नंतर प्रसाद म्हणून तो विकतात. मथुरेत अनेक मंदिरे आहेत. श्रीकृष्णाला जन्मत:च वासुदेवाने गोकुळात नेले. तेव्हापासून गोकुळाचा महिमा वाढला.
मथुरेपासून १० कि. मी. अंतरावर यमुनेच्या पैलतीरावर गोकुळ आहे. नंदाच्या वाड्याची जागा दाखवली जाते. गोकुळ हे वल्लभसंप्रदायाचे एक प्रमुख केंद्र आहे. या संप्रदायाच्या २४ हवेल्या आहेत. मथुरेच्या आग्नेयेला १८ कि. मी. अंतरावर यमुनेच्या दुसऱ्या तीरावर बलदेव मंदिर आहे. त्यात बलरामाची साडेसहा फूट उंचीची काळ्या रंगाची मूर्ती असून वज्रनाभाने ५००० वर्षापूर्वी स्थापन केली.
याचे नेत्र मोठे असून उजवा हात वर उचललेला आहे. डाव्या हातात वारुणी आहे. तर मथुरेच्या पश्चिमेला गोवर्धन पर्वत असून गोवर्धन पर्वताची प्रदक्षिणा अत्यंत पुण्यदायी मानली जाते. याची उंची १०० फूट व लांबी ६ ते ८ कि. मी. आहे. गिरीश्रेष्ठ गोवर्धन हा लोकांना अभय देणारा आहे. त्याच्या दर्शनमात्रे मनुष्य मोक्षाचा अधिकारी होतो. या पर्वताच्या मध्यावर वसलेले गोवर्धन हे गांव छोटे नगरच आहे.
गोवर्धनावर दोन मोठे उत्सव दरवर्षी होतात. एक गोवर्धन पूजेचा व दुसरा अन्नकुटाचा. हे उत्सव कार्तिक महिन्यांत येतात. वृंदावन मथुरेच्या उत्तरेस १० कि. मी. अंतरावर आहे. वृंदावनातील इंच इंच भूमी श्रीकृष्णाच्या चरित्राशी निगडीत आहे. श्रावण मासाचा अविष्कार पहावा तर वृंदावनातच. येथील रासलीला व श्रावण सोहळा अतिशय लोभस असतो. अशा पवित्र भूमीचे दर्शन आवश्यक घ्यावे.
Contents
🛕 श्रीकृष्णाचे जन्मस्थान – मथुरा (मराठी माहिती)
श्रीकृष्ण हे हिंदू धर्मातील एक महत्त्वाचे व पूजनीय दैवत आहे. त्यांचा जन्म उत्तर प्रदेशातील मथुरा शहरात झाला. मथुरा हे शहर यमुना नदीच्या काठावर वसलेले असून, ते प्राचीन सप्तपुर्‍यांपैकी एक पवित्र नगर मानले जाते.
🌟 श्रीकृष्णाच्या जन्माची कथा:
श्रीकृष्णांचा जन्म द्वापार युगात, कंस नावाच्या अत्याचारी राजाचा नाश करण्यासाठी झाला.
त्यांचे पालक – वसुदेव व देवकी मथुरेतील कारागृहात बंदिवान होते.
अष्टमीच्या अर्धरात्री देवकीने कृष्णास जन्म दिला आणि वसुदेवांनी त्यांना गोकुळात नंद-यशोदेच्या घरात पोहोचवले.
🛕 मथुरा आज:
-
आजही मथुरेतील श्रीकृष्ण जन्मभूमी मंदिर भाविकांसाठी अत्यंत पवित्र स्थळ आहे.
-
या मंदिरात कारागृहाचे प्रतीकस्थळ, श्रीकृष्णाचा जन्मस्थळ असल्याचे मानले जाते.
-
दरवर्षी येथे जन्माष्टमी उत्सव मोठ्या श्रद्धेने साजरा केला जातो.
-
मथुरा हे श्रीकृष्णाच्या लीलांनी भरलेले, भक्तिमय वातावरण असलेले ऐतिहासिक व धार्मिक केंद्र आहे.
🚩 भक्तांसाठी विशेष:
-
मथुरेला भेट देणे म्हणजे श्रीकृष्णाच्या चरणांशी एकात्मता अनुभवणे.
-
यमुनेच्या किनारी श्रीकृष्णाच्या विविध लीलांचे दर्शन – गोपाळ, रासलीला, बाललीला इथे सजीव वाटते.
📝 निष्कर्ष:
मथुरा हे फक्त एक धार्मिक स्थळ नसून, संस्कृती, भक्ती आणि श्रीकृष्णाच्या अमर प्रेमाची भूमी आहे. प्रत्येक हिंदू भक्ताने आयुष्यात एकदा तरी या पवित्र स्थळी जायलाच हवे.
हवे असल्यास यावर निबंध, भाषण, प्रेझेंटेशन किंवा PDF स्वरूपातही तयार करून देऊ शकतो.
तुला कोणत्या स्वरूपात हवे आहे?