हिंदूंच्या गौरवाचे स्थान अयोध्या

अयोध्याचे माहात्म्य वर्णन करताना म्हटले आहे की, श्रीरामाचे अयोध्यातील मार्गावरुन मनुष्य यात्रार्थ जितका मार्ग चालून जाईल तितके त्याला पावलोपावली अश्वमेघ यज्ञ करण्याचे फल प्राप्त होते. शरयू नदीच्या उत्तर तीरावर वसलेल्या या नगरीचे वर्णन वाल्मिकी रामायणात वाचावयास मिळते. मनूने ही नगरी स्वतः निर्माण केली. पुढे मनुचा पुत्र इक्ष्वाकू अयोध्येच्या सिंहासनावर बसला.

श्रीरामपूर्वीच्या अनेक सूर्यवंशी राजांची ही राजधानी होती. अयोध्येचा उल्लेख अथर्ववेदात आहे. यावरुन ही नगरी अतिप्राचीन आहे. ‘अयुद्ध’ म्हणजे जिंकून घेण्यास कठीण यावरुन ‘अयोध्या’ हा शब्द तयार झाला. इक्ष्वाकू (सूर्यवंशी) वंशी राजांच्या कोसल देशाची राजधानी अयोध्याच होय. प्रभू श्री रामचंद्रांची जन्मभूमी. त्यांच्या निवासाने इथल्या मातीचा प्रत्येक कण पवित्र झाला.

सूर्यवंशाच्या राजांनी हिचे वैभव आणि प्रतिष्ठा वाढवली. मोठमोठ्या प्रासादांनी तिला शोभा आणली. श्रीरामाच्या काळी ऐश्वर्यसंपन्न अशी ही नगरी दिमाखाने तळपत होती. श्रीरामानंतर अयोध्येस अवकळा आली. तिचे वैभव नष्ट झाले. आता नवी नगरी उभी राहिली. त्या सगळ्याला साक्षी शरयू नदी आहे. या शरयू नदीतच शेषावतार लक्ष्मणाने प्रवेश करुन आपले अवतार कार्य संपवले. तसेच आपले अवतारकार्य पूर्ण झाले आहे हे लक्षात घेऊन श्रीराम शरयूत प्रवेश करुन वैष्णवतेजात विलीन झाले. ते स्थान स्वर्गद्वार म्हणून प्रसिद्ध आहे. मंदिर स्थापनेमागे एक ऐतिहासिक घटना आहे ती अशी.

उज्जैयिनीच्या विक्रमादित्य राजा श्री रामचंद्रांच्या जन्मभूमीचा शोध घेण्यासाठी अयोध्येला आला आणि शरयूकाठी विचार करीत बसला. तेथे त्याला दिव्यरुपाने घोड्यावर बसून आलेल्या तीर्थराज प्रयाग’चे दर्शन घडले व त्याने राजाला सांगितले की, श्री रामजन्मस्थानाची माहिती तुला काशीविश्वनाथाकडून मिळेल. त्याप्रमाणे राजा काशीस गेला व विश्वनाथाचे दर्शन घेऊन श्री रामजन्मभूमीची माहिती देण्याबद्दल प्रार्थना केली.

तेव्हा भगवान म्हणाले, ‘मी तुला कामधेनू देतो. ती घेऊन तू अयोध्येस जा व शरयूकाठी चरण्यास सोड व जेथे तिच्या स्तनांतून दूध गळेल तेथेच मर्यादापुरुषोत्तम श्रीरामाचा जन्म झाला आहे असे समज.’ त्याप्रमाणे जन्मस्थानाचा पत्ता लावून राजाने तेथे मंदिर बांधले. अयोध्येतील श्री राममंदिर हे हिंदूंच्या श्रद्धेचा विषय आहे. इ. स. पू. १५० मध्ये अयोध्येवर पहिले विदेशी आक्रमण झाले.

तद्नंतर अयोध्येचे स्वातंत्र्य राखण्यासाठी ७९ लढाया झाल्या. बाबर ते औरंगजेब यांच्या कालखंडातच बहुसंख्य लढाया झाल्या. श्री राममंदिर पाडून तिथे बाबरी ढाचा उभारला. रामजन्मभूमीवरील हा कलंक दूर करण्यासाठी तेथे श्री राममंदिर निर्माण व्हावे म्हणून कायदेशीर प्रयत्न केले. पुढे बऱ्याच घटना घडल्या. – शेवटी ९/११/१९८९ रोजी रामजन्मभूमी मुक्ती यज्ञ समितीने विवाद्य जागेवर शिलान्यास केला.

पुढे कारसेवक रामभक्तांनी बाबरी ढाचा धुळीस मिळवला. बाबरी ढाचा हा रामजन्मभूमीवरच उभारला गेला. याचे असंख्य पुरावे देण्यात आले. ६ डिसेंबर १९९२ पासून श्रीरामाचे छोटे मंदिर जन्मभूमीच्या जागी असून न्यायालयाने ५७ फूटांवरुन नऊ इंचावरुन राममूर्तीचे दर्शन घेण्याची परवानगी दिली आहे. शरयू नदी किनाऱ्यावर अनेक पक्के घाट बांधले आहेत. भाविकांसाठी धर्मशाळा आहेत.

श्रीरामनवमीच्या दिवशी मोठी जत्रा भरते. श्रावणशुक्ल पक्षात ८-९ दिवसाचा ‘झुलेका मेला’ असतो. कार्तिक पौर्णिमेला अनेक भाविक शरयू नदीच्या स्नानासाठी येतात. अयोध्येच्या आत आणि परिसरात अनेक तीर्थेव मंदिरे आहेत. अयोध्येला जाण्यासाठी मुंबईहून थेट अलाहाबादपर्यंत रेल्वेने व तेथून फैजाबादला उतरावे. फैजाबाद-अयोध्या अंतर ५ मैल आहे. प्रयागपासून अयोध्या १६० कि.मी. आहे. तर काशीपासून १९२ कि.मी. आहे

हिंदूंच्या गौरवाचे स्थान – अयोध्या

परिचय:

अयोध्या हा भारतातील उत्तर प्रदेश राज्यातील एक ऐतिहासिक आणि धार्मिक दृष्टिकोनातून अत्यंत महत्त्वाचा शहर आहे. अयोध्या विशेषतः हिंदू धर्माच्या धार्मिक मान्यतेनुसार अत्यंत पवित्र आणि गौरवशाली स्थान मानली जाते. अयोध्येचा उल्लेख प्राचीन भारतीय ग्रंथांमध्ये जसे की रामायण, महाभारत आणि विविध पुराणांमध्ये केला गेला आहे. ही शहर भगवान श्रीराम यांचा जन्मस्थान आहे आणि हिंदू धर्मातील एक पवित्र तीर्थक्षेत्र म्हणून ती ओळखली जाते.

अयोध्येचा ऐतिहासिक आणि धार्मिक महत्त्व:

अयोध्या शहराच्या ऐतिहासिक महत्त्वाला कधीच कमी लेखता येणार नाही. अयोध्या ही ‘इक्ष्वाकु वंश’च्या राजांचा राजधानी ठरली होती. भगवान श्रीराम हे इक्ष्वाकु वंशाचे अष्टवयांतील राजा होते, आणि त्यांचा जन्म अयोध्येत झाला होता. रामायणात अयोध्येचे महत्त्व विशेष आहे कारण भगवान श्रीराम यांच्या जीवनाची आणि कार्याची कथा याच शहरामध्ये घडली होती.

अयोध्या शहराचे दुसरे महत्त्वाचे कारण म्हणजे ते भगवान श्रीरामाच्या जन्मभूमी म्हणून ओळखले जाते. श्रीरामाचे जीवन, त्याचे आदर्श, त्याचा धर्म आणि त्याच्या पराक्रमाने हिंदू धर्माच्या संकल्पना ठरवल्या आहेत. श्रीरामचं जीवन म्हणजे सत्य, धर्म, कर्तव्य, प्रामाणिकपणा आणि त्याग यांचा आदर्श आहे. त्यामुळे अयोध्या हिंदूंच्या गौरवाचे आणि श्रद्धेचे स्थान आहे.

राम जन्मभूमी आणि राम मंदिर:

अयोध्येत असलेल्या राम जन्मभूमीच्या स्थानी, श्रीराम यांचा जन्म झाला, असे मानले जाते. या स्थानाची धार्मिक महत्त्वता अतिशय मोठी आहे. राम जन्मभूमीवर मंदिर स्थापनेच्या संबंधीचे वाद आणि संघर्ष हे अयोध्येच्या इतिहासात अत्यंत चर्चिले गेले आहेत. १९९२ मध्ये बाबरी मशीद विध्वंस झाल्यानंतर, त्या स्थानी राम मंदिर बांधण्याची प्रक्रिया सुरू झाली होती. अखेर ५ ऑगस्ट २०२० रोजी पं. नरेंद्र मोदी यांच्या हस्ते राम मंदिराच्या भूमी पूजनाचा समारंभ पार पडला. या ऐतिहासिक घटनेने भारतभरातील लाखो भक्तांच्या हृदयात आनंद आणि गर्व निर्माण केला.

राम मंदिर बांधण्याची प्रक्रिया हिंदू समाजाच्या धार्मिक आणि ऐतिहासिक दृषटिकोनातून अत्यंत महत्त्वाची ठरली आहे. मंदिराच्या उभारणीसाठी सुरू झालेली चळवळ आणि जनआंदोलन हे एक मोठे ऐतिहासिक पाऊल आहे. यामुळे अयोध्या शहराला एक नवीन धार्मिक आणि सांस्कृतिक ओळख मिळाली आहे.

पौराणिक कथा आणि धार्मिक महत्त्व:

अयोध्या शहराचा पौराणिक इतिहास रामायणाच्या कथेशी अत्यंत निगडित आहे. भगवान श्रीराम आणि त्यांच्या पराक्रमाची कथा रामायणात मोठ्या प्रमाणावर सांगितली आहे. श्रीराम ने आपल्या जीवनामध्ये अनेक धार्मिक मूल्यांचा आदर्श घालून दाखवला. त्याचे धर्म, कर्तव्य, प्रेम, आणि सत्याशी नातं इ. या सर्व गोष्टी समाजाला शिकवणारी आहेत.

तसेच, अयोध्येतील ‘पुष्करिणी’ आणि ‘सारस्वत कुंड’ सारखी धार्मिक स्थळे आहेत जिथे भक्त स्नान करून पवित्रता प्राप्त करतात. रामायणानुसार, श्रीराम च्या कर्तव्यासाठी अयोध्या ही एक पवित्र आणि धर्माचे प्रतीक बनले आहे. याच्या माध्यमातून समाजातील लोकांना धर्म, सत्य आणि नैतिकतेचे महत्त्व समजले जाते.

अयोध्येची सांस्कृतिक आणि धार्मिक विविधता:

अयोध्या हे शहर धार्मिक एकतेचे आणि सांस्कृतिक विविधतेचे प्रतीक आहे. येथे केवळ हिंदू धर्माशी संबंधित मंदिर आणि तीर्थक्षेत्र नाहीत, तर इतर धर्मांशी संबंधित देखील ठिकाणे आहेत. यामुळे अयोध्येचे धार्मिक महत्त्व फक्त हिंदू धर्मापुरते मर्यादित नाही, तर ती सर्वधर्मीय सहिष्णुतेचे प्रतीक म्हणून मानली जाते.

निष्कर्ष:

अयोध्या हिंदू धर्माच्या सर्वात महत्त्वाच्या शहरांपैकी एक आहे. ती भगवान श्रीराम यांच्या जन्मभूमीच्या रूपात प्रसिद्ध आहे आणि तिच्या पौराणिक, ऐतिहासिक आणि धार्मिक महत्त्वामुळे ती हिंदू समाजाच्या गौरवाचे स्थान बनली आहे. राम मंदिराच्या उभारणीमुळे अयोध्येच्या महत्वात आणखी वृद्धी झाली आहे. अयोध्येच्या भूमीवर आजही लाखो भक्त आस्थेने येतात, आणि तिथे पूजा, ध्यान, आणि धार्मिक उत्सव साजरे करतात. अयोध्येच्या संस्कृतीचा, इतिहासाचा आणि धार्मिकता यांचा संगम हे त्याचे खरे गौरव आहे.