फुफ्फुस विषयी तथ्य । Facts About Lungs in Marathi

मुलांसाठी या मजेदार फुफ्फुसातील तथ्ये पहा. आम्हाला जगण्यासाठी आवश्यक असलेल्या ऑक्सिजनमध्ये श्वास घेण्यास तसेच टाकाऊ उत्पादन कार्बन डायऑक्साइड बाहेर श्वास घेण्यास अनुमती देणार्‍या आश्चर्यकारक अवयवांबद्दल अधिक जाणून घ्या.

• तुमच्या फुफ्फुसांची प्राथमिक कार्ये म्हणजे तुम्ही श्वास घेत असलेल्या हवेतून ऑक्सिजन तुमच्या रक्तप्रवाहात वाहून नेणे हे कार्बन डायऑक्साइड काढून टाकणे, जे तुम्ही श्वास सोडता तेव्हा हवेत सोडले जाते.
• बहुतेक पृष्ठवंशी प्राण्यांना (मणक्याचे प्राणी) दोन फुफ्फुसे असतात.
• तुमचे डावे आणि उजवे फुफ्फुस अगदी सारखे नसतात. तुमच्या शरीराच्या डाव्या बाजूचे फुफ्फुस दोन लोबमध्ये विभागलेले आहे तर तुमच्या उजव्या बाजूचे फुफ्फुस तीन भागात विभागलेले आहे. डावे फुफ्फुस देखील थोडेसे लहान आहे, ज्यामुळे तुमच्या हृदयाला जागा मिळते.
• तुम्ही एका फुफ्फुसाशिवाय जगू शकता का? होय, तुम्ही हे करू शकता, ते तुमच्या शारीरिक क्षमतेवर मर्यादा घालते पण तुम्हाला तुलनेने सामान्य जीवन जगण्यापासून रोखत नाही. जगभरातील अनेक लोक फक्त एका फुफ्फुसाने जगतात.
• ज्या लोकांची फुफ्फुसाची क्षमता जास्त असते ते त्यांच्या शरीराभोवती ऑक्सिजन वेगाने पाठवू शकतात. नियमित व्यायामाने तुम्ही तुमची फुफ्फुसाची क्षमता वाढवू शकता.
• विश्रांती घेत असताना, सरासरी प्रौढ व्यक्ती मिनिटातून 12 ते 20 वेळा श्वास घेते.
• एक सरासरी व्यक्ती दररोज सुमारे 11,000 लिटर हवेत श्वास घेते.
• फुफ्फुसाच्या रोगांचा अभ्यास पल्मोनोलॉजी म्हणून ओळखला जातो.
• तसेच तुमच्या शरीराचे इतर भाग आणि तुमचे सामान्य आरोग्य, धुम्रपान तुमच्या फुफ्फुसासाठी वाईट आहे. धूम्रपानामुळे फुफ्फुसावर परिणाम करणाऱ्या इतर आजारांबरोबरच फुफ्फुसाचा कर्करोग होऊ शकतो.
• दमा हा एक सामान्य आजार आहे जो फुफ्फुसांवर परिणाम करतो. दम्याचा झटका येतो जेव्हा तुमची श्वासनलिका चिडचिड झाल्यानंतर अरुंद होते. अरुंद वायुमार्गामुळे तुम्हाला हवेत श्वास घेणे कठीण होते.
• न्यूमोनिया हा एक धोकादायक आजार आहे ज्यामुळे तुमच्या फुफ्फुसांना तुम्ही श्वास घेत असलेल्या हवेतून ऑक्सिजन शोषून घेणे कठीण होते.
• फुफ्फुसाच्या इतर आजारांमध्ये एम्फिसीमा, क्षयरोग आणि ब्राँकायटिस यांचा समावेश होतो.

फुफ्फुसांविषयी काही महत्वाची तथ्ये:

फुफ्फुसे शरीरातील अत्यंत महत्त्वाचे अंग आहेत. या अंगांचे मुख्य कार्य शरीरात ऑक्सिजनचा पुरवठा करणे आणि कार्बन डायऑक्साइड काढून टाकणे आहे. फुफ्फुसांची कार्ये, त्यांची संरचना आणि त्यांचे आरोग्य कसे राखावे हे समजून घेतल्यास आपले श्वसनतंत्र अधिक प्रभावी आणि आरोग्यपूर्ण राहते. चला, फुफ्फुसांविषयी काही महत्त्वाची तथ्ये पाहूया.

1. फुफ्फुसांचे कार्य:

• ऑक्सिजनचा पुरवठा: फुफ्फुसांचे मुख्य कार्य म्हणजे रक्तात ऑक्सिजन मिसळून शरीराच्या इतर भागांमध्ये पोचवणे.

• कार्बन डायऑक्साइडचा निचरा: श्वास घेत असताना शरीरात ऑक्सिजन घेतला जातो आणि श्वास सोडताना शरीरातील कार्बन डायऑक्साइड बाहेर टाकला जातो.

2. फुफ्फुसांची संख्या:

• मानवाच्या शरीरात दोन फुफ्फुसे असतात — एक डावे आणि एक उजवे. डावे फुफ्फुस साधारणतः दोन कक्ष (लॉब्स) असते, तर उजवे फुफ्फुस तीन कक्ष (लॉब्स) असते. यामुळे डाव्या फुफ्फुसाच्या तुलनेत उजव्या फुफ्फुसाचे आकार थोडे मोठे असते.

3. फुफ्फुसांची संरचना:

• फुफ्फुसाचे मुख्य भाग म्हणजे ब्रॉंकी (श्वसन नलिका), अल्विओली (श्वसनाच्या पिशव्या), ट्रॅकिया (वायुमार्ग), आणि पल्मोनरी व्हेन्स (धमनी).

• अल्विओली हे बारीक श्वसन पिशव्या आहेत जिथे ऑक्सिजन आणि कार्बन डायऑक्साइड यांची अदलाबदली होते.

4. फुफ्फुसांच्या आरोग्याची महत्त्वाची भूमिका:

• शरीरातील हृदय आणि फुफ्फुस दोन्ही एकत्र काम करतात. हृदय रक्ताच्या मार्फत ऑक्सिजन फुफ्फुसातून शरीराच्या इतर भागांमध्ये पोचवते.

• यामुळे फुफ्फुसांचे आरोग्य राखणे खूप महत्त्वाचे आहे, कारण इतर शरीरव्यवस्थांवर याचा मोठा प्रभाव पडतो.

5. श्वसन क्रिया (Breathing Process):

• श्वास घेण्याच्या क्रियेला इंहलेशन (inhalation) आणि श्वास सोडण्याच्या क्रियेला एक्सहलेशन (exhalation) असे म्हणतात.

• इंहलेशन मध्ये वायू फुफ्फुसात जातो आणि एक्सहलेशन मध्ये श्वास सोडला जातो.

6. फुफ्फुसांचे क्षेत्रफळ:

• एकूण फुफ्फुसांचे क्षेत्रफळ 70-90 मीटर चौरस असते. फुफ्फुसाच्या पृष्ठभागावर असलेल्या अल्विओलीत ऑक्सिजन व कार्बन डायऑक्साइडची अदलाबदल होते, आणि ही प्रक्रिया शरीराच्या जीवनासाठी अत्यंत महत्त्वाची आहे.

7. फुफ्फुसांचे आकार आणि वजन:

• एका सामान्य माणसाचे फुफ्फुस साधारणपणे 1.1 – 1.3 किलो वजनाचे असते. याचे वजन वय, आकार आणि आरोग्याच्या स्थितीवर अवलंबून बदलू शकते.

8. दुर्बल फुफ्फुसांची समस्या (Lung Diseases):

• धूम्रपान, प्रदूषण, आणि इतर हानिकारक घटकांमुळे फुफ्फुसांच्या समस्या वाढतात. यामध्ये फुफ्फुसांचे कर्करोग, अस्थमा, कोणॉन्कास्ट्रिक्शन (COPD), आणि पल्मोनरी फिब्रोसिस यांचा समावेश होतो.

• हे रोग फुफ्फुसांच्या कार्यावर नकारात्मक प्रभाव टाकतात आणि शरीराच्या इतर भागांना ऑक्सिजन पोचविण्यात अडचणी निर्माण करतात.

9. फुफ्फुसांची स्वच्छता:

• धूम्रपान आणि प्रदूषण या दोन गोष्टी फुफ्फुसांना हानी पोचवतात. धूम्रपानामुळे फुफ्फुसातील धूर आणि विषारी पदार्थ जमा होतात, ज्यामुळे फुफ्फुसांची क्षमता कमी होते.

• फुफ्फुसांच्या आरोग्यासाठी हवेतील प्रदूषण कमी करणे, नियमित व्यायाम करणे आणि धूम्रपान न करणे खूप महत्त्वाचे आहे.

10. फुफ्फुसांची सशक्तता (Lung Capacity):

• वॉकिंग, धावणे, पाण्यात पोहणे, प्राणायाम आणि इतर शारीरिक व्यायामांमुळे फुफ्फुसांची क्षमता वाढवता येते.

• प्राणायाम फुफ्फुसांच्या कार्यप्रणालीला चालना देतो आणि ऑक्सिजनच्या शोषणाला मदत करतो.

11. फुफ्फुसांवरील हिवाळ्याचा प्रभाव:

• हिवाळ्यात ठंडी वारे फुफ्फुसांवर अतिरिक्त ताण आणू शकतात. यामुळे सर्दी, खोकला, आणि अस्थमा सारख्या समस्या उद्भवू शकतात.

• त्यामुळे, हिवाळ्यात फुफ्फुसांचे आरोग्य राखण्यासाठी गरम आणि समतोल आहार घेणे, आणि शारीरिक तापमानात कमी बदल करणे आवश्यक आहे.

12. दिसामाजी श्वास घेतल्यावर फुफ्फुसांची कार्यप्रणाली:

• सामान्यतः, एक माणूस 1 मिनिटाला 12-20 वेळा श्वास घेतो. श्वास घेणं हे शरीराची एक नैसर्गिक क्रिया आहे, आणि ते शरीराला ताजेतवाने ठेवण्यासाठी आवश्यक आहे.

निष्कर्ष:

फुफ्फुसे आपल्या जीवनासाठी अत्यंत महत्त्वपूर्ण अंग आहेत. त्यांचे कार्य योग्य रितीने चालू ठेवण्यासाठी शारीरिक ताण, प्रदूषण, आणि हानिकारक पदार्थांपासून फुफ्फुसांचे संरक्षण करणे आवश्यक आहे. योग्य आहार, नियमित व्यायाम आणि श्वसनाचे समज असलेले वर्तन फुफ्फुसांच्या आरोग्याला लांबणीवर टिकवून ठेवतात.