हजार मंदिरांची सुवर्णनगरी कांचीपुरम्

कांचीपुरम् हे जिल्ह्याचे ठिकाण असून याला सागरकिनारा लाभलेला आहे. कांचीपुरम् हे शहर चेन्नईपासून ७१ कि. मी. वर असून जवळ विमानतळ आहे. हे शहर राज्यातील इतर शहरांना रेल्वेमार्ग आणि रस्त्यांनी जोडले आहे. येथील रेशमी तसेच सोनेरी जरीच्या शुद्ध रेशमी साड्या जगप्रसिद्ध आहेत. हिंदू यात्रास्थानातील अत्यंत महत्त्वाचे प्राचीन शहर तसेच कांचीपुरम् हे सहस्त्र मंदिरांचे शहर म्हणूनही ओळखले जाते. ‘कांची कामकोटी’ हा प्रसिद्ध मठ येथेच आहे.

हिंदू धर्मात ज्या ७ मोक्षदायक पुऱ्या सांगितल्या आहेत. त्यापैकी ही एक आहे. ‘काशी-कांची’ हे शिवाचे दोन नेत्र होत असे ब्रह्मांड पुराणात म्हटले आहे. शैववैष्णव या दोघांनाही ती सारखीच पवित्र वाटते. कांचीला ‘दक्षिण काशी’ म्हणतात. – येथे श्रीविष्णूच्या १०८ दिव्य क्षेत्रांपैकी १३ क्षेत्रे याच परिसरात आहेत. या क्षेत्री पुण्यकारक कृत्य शतपटीने वाढते. म्हणून ब्रह्मदेवाने येथे अश्वमेध यज्ञ केला होता.

कांची हे शक्तीपीठ तसेच कांचीचे नांव ‘कांचीपुरम् ‘ असे होते. येथे जन्म व मृत्यू होणे हे भाग्याचे मानले जाते. या नगरीचे दोन भाग आहेत. एक शिवकांची व दुसरे विष्णूकांची. येथे शिवाची १०८ तर विष्णूची १८ ते २० मंदिरे पाहावयास मिळतात. विष्णूकांची क्षेत्री श्रीवल्लभाचार्य महाप्रभूची बैठक असून विष्णूची शेषशायी मूर्ती सरोवरातील पाण्यात असते. ती २० वर्षातून एकदा पाण्यातून बाहेर काढतात.

या विष्णूकांचीला ब्रह्मदेवाचे तप:स्थान मानतात. दक्षिण भारतात रथोत्सवाचे महत्त्व फारच आहे हे आपण पाहातो आणि हा रथोत्सव पाहाण्यासाठी दूर दूरच्या ठिकाणाहन लोक रथोत्सव पाहावयास गर्दी करतात. संध्याकाळी विष्णूकांची क्षेत्री रथ सजवून त्यात विष्णूची मूर्ती ठेवून तिची पूजा-अर्चा, आरती ओवाळून, रथाजवळ नारळ फोडून भाविकजन दोरखंड हातात घेऊन विष्णूच्या नांवाने जयघोष करुन मोठ्या मिरवणुकीने रथ ओढत ओढत शिवकांची येथे आणतात.

मिरवणुकीत जयघोषाबरोबर मंगलवाद्ये ही असतात. मिरवणुकीच्या वाटेवर येणाऱ्या प्रत्येक घरातील स्त्रिया पूजा करतात. हा रथ फिरत फिरत दुसऱ्या दिवशी पहाटे पुन्हा विष्णूकांचीला येतो. हा सोहळा पाहाण्यासारखा असतो. या रथयात्रेत हिंदूमधील एकात्मतेचा भाव दिसून येतो. नाना जातीपोटजातीची मंडळी सहभाग घेतात. सध्या देवींची ५१ शक्तीपीठ अस्तित्त्वात आहेत. त्यापैकी कांची हे एक शक्तीपीठ आहे. मृत सतीदेवीचा अस्थिपंजर येथे पडला. कांचीपुरम्ला हजारो मंदिरांची सुवर्णनगरी म्हणतात.

हजार मंदिरांची सुवर्णनगरी कांचीपुरम्:

परिचय: कांचीपुरम्, दक्षिण भारतातील एक ऐतिहासिक शहर, तमिळनाडू राज्यात स्थित आहे. या शहराला “हजार मंदिरांची सुवर्णनगरी” असे संबोधले जाते कारण येथे अनेक प्राचीन आणि ऐतिहासिक मंदिरे आहेत. कांचीपुरम् हे हिंदू धर्माच्या पवित्र स्थळांपैकी एक मानले जाते आणि अनेक धार्मिक परंपरा व संस्कृतीचे केंद्र आहे. हे शहर विशेषतः शैव, वैष्णव, आणि जैन धर्माच्या संदर्भात महत्त्वाचे मानले जाते. कांचीपुरम्चे धार्मिक, सांस्कृतिक आणि ऐतिहासिक महत्त्व त्याच्या मंदिरांमध्ये प्रकट होते.

इतिहास: कांचीपुरम् हे ऐतिहासिक दृष्ट्या अत्यंत महत्वाचे शहर आहे. प्राचीन काळी, हे शहर चोल आणि पल्लव वंशांच्या साम्राज्याचा भाग होते. पल्लव वंशाच्या शासकांनी कांचीपुरम्मध्ये मोठ्या प्रमाणात मंदिरांची निर्मिती केली. याच कारणामुळे या शहराला “हजार मंदिरांची नगरी” अशी ओळख मिळाली आहे. कांचीपुरम्चा इतिहास जवळपास २,००० वर्षांचा आहे आणि या कालावधीत अनेक साम्राज्यांनी या शहरावर राज्य केले आहे.

कांचीपुरम्चे प्रमुख मंदिर:

1. कांचीकामाक्षी अम्मन मंदिर (Kanchikamaswamy Temple): कांचीपुरम्मधील कांचीकामाक्षी अम्मन मंदिर हे एक प्रसिद्ध शैव मंदिर आहे. हे मंदिर देवी कामाक्षीला समर्पित आहे आणि त्याची वास्तुकला प्राचीन भारतीय शिल्पकलेचे उत्कृष्ट उदाहरण आहे. देवी कामाक्षीची प worship पूजा महत्त्वपूर्ण धार्मिक कार्य आहे.

2. विष्णुपुरीश्वर मंदिर (Vishnu Purishwar Temple): विष्णुपुरीश्वर मंदिर कांचीपुरम्मधील एक महत्त्वाचे वैष्णव मंदिर आहे. हे मंदिर भगवान विष्णूला समर्पित आहे आणि त्यात असलेल्या वास्तुकला आणि शिल्पकलेने पर्यटकांची मने जिंकली आहेत.

3. वरदराज पेरुमल मंदिर (Varadaraja Perumal Temple): कांचीपुरम्मधील वरदराज पेरुमल मंदिर हे एक मोठे आणि ऐतिहासिक वैष्णव मंदिर आहे. हे मंदिर भगवान विष्णूला समर्पित आहे आणि त्याच्या भव्यतेमुळे एक अत्यंत लोकप्रिय तीर्थस्थान आहे. या मंदिराचे वैशिष्ट्य म्हणजे त्याचे विलोभनीय शिल्पकला आणि भव्य वास्तुकला.

4. जैन मंदिर (Jain Temples): कांचीपुरम्मध्ये जैन धर्माचेही महत्त्व आहे. येथील काही जैन मंदिरे देखील ऐतिहासिकदृष्ट्या महत्वाची मानली जातात. कांचीपुरम्मध्ये जैन समाजाचे धार्मिक केंद्र देखील आहे.

5. आदित्येश्वर मंदिर (Adityeshwar Temple): आदित्येश्वर मंदिर हे एक शैव मंदिर आहे आणि येथील शिल्पकला खूप प्रसिद्ध आहे. येथील देवते आदित्येश्वर, सूर्य देवतेला समर्पित आहेत.

कांचीपुरम्चे धार्मिक महत्त्व: कांचीपुरम् हे दक्षिण भारतातील एक महत्त्वाचे धार्मिक स्थळ आहे. येथे येणारे पर्यटक आणि भक्त येथील मंदिरांत पूजा अर्चा करण्यासाठी येतात. हे शहर हिंदू धर्मातील शैव आणि वैष्णव परंपरांच्या एकत्रिततेचे प्रतीक आहे. तसेच, येथे अनेक जैन धर्माच्या संस्कृतीचे देखील प्रतिबिंब दिसते.

सांस्कृतिक आणि शैक्षणिक महत्त्व: कांचीपुरम्चे सांस्कृतिक महत्त्व देखील मोठे आहे. येथील शंकराचार्य मठ, संस्कृतचे शिक्षण आणि पवित्र ग्रंथ यांचा अभ्यास करणाऱ्या मठांमुळे या शहराने एक शैक्षणिक केंद्र म्हणूनही ओळख निर्माण केली आहे. तसेच, कांचीपुरम्चे कापड आणि कांचीपत्तू साडी हेही वैशिष्ट्यपूर्ण आहेत. येथील कापड उद्योग आणि साडी कलेला जागतिक स्तरावर प्रसिद्धी मिळाली आहे.

कांचीपुरम्ची वास्तुकला: कांचीपुरम्मधील मंदिरांची वास्तुकला अत्यंत आकर्षक आहे. पल्लव, चोल, आणि विजयनगर साम्राज्यांच्या कालखंडातील विविध वास्तुशास्त्राची मिश्रण म्हणून येथे विविध प्रकारच्या शिल्पकलेचा समावेश दिसतो. प्रत्येक मंदिराच्या स्थापत्यकलेत आणि शिल्पशास्त्रात एक वेगळेपण आहे. काही मंदिरांमध्ये उत्तम गाभारे, विशाल मंडप, आणि सुंदर पिल्लार दिसतात. कांचीपुरम्मधील मंदिरांचा शैली आणि स्थापत्य कलेला जागतिक स्तरावर मान्यता मिळाली आहे.

पर्यटन: कांचीपुरम् हे पर्यटकांसाठी एक प्रसिद्ध गंतव्य आहे. येथे येणारे पर्यटक मंदिरांच्या दर्शनासाठी तसेच दक्षिण भारतीय संस्कृती आणि कलेला जवळून अनुभवण्यासाठी येतात. कांचीपुरम्च्या धार्मिक, सांस्कृतिक आणि ऐतिहासिक महत्त्वामुळे याला पर्यटकीय दृष्टिकोनातून देखील मोठे महत्त्व आहे.

निष्कर्ष: कांचीपुरम् ही एक अशी नगरी आहे जिथे धार्मिक, सांस्कृतिक आणि ऐतिहासिक महत्त्वाचे केंद्र आहेत. हजारो मंदिरांमुळे कांचीपुरम्च्या इतिहासाला एक वेगळेच महत्त्व प्राप्त झाले आहे. येथील मंदिरांची वास्तुकला, धार्मिक परंपरा आणि सांस्कृतिक महत्त्व यामुळे कांचीपुरम् दक्षिण भारताच्या सर्वात महत्त्वपूर्ण आणि पवित्र स्थळांपैकी एक ठरले आहे.