नवरात्र उत्सव माहिती, इतिहास मराठी । Navratri Information in Marathi
हॅलो मित्रांनो कशे आहात तुम्ही आज मी तुम्हाला नवरात्र उत्सव माहिती, इतिहास मराठी । Navratri Information in Marathi सांगणार आहे तर चला बघुयात.
आणखी वाचा – ऋषिपंचमी
Contents
आश्विन शुद्ध प्रतिपदा ते नवमी असे नऊ दिवस शारदीय नवरात्र किंवा देवीचे नवरात्र असते. श्री महाकाली, महालक्ष्मी, महासरस्वती अशा स्वरूपात देवीची पूजा करावयाची असते. हिला नवदुर्गा अपराजिता असेही म्हणतात. नऊ रात्री संपेपर्यंत हा उत्सव चालतो म्हणून या उत्सवाला नवरात्र असे म्हणतात. आश्विन शुद्ध प्रतिपदेला सकाळी घटस्थापना करतात. आपल्या घरातील नित्यपूजेच्या देवाच्या उजव्या बाजूस तांबड्या मातीची वेदी करून त्यावर शुद्ध जलाने भरलेला कलश ठेवावयाचा असतो. त्या कलशात गंध, फूल, अक्षता, दुर्वा, सुपारी, एक नाणे, पंचपल्लव घालावयाचे.
मग त्या कलशावर पूर्णपात्र ठेवून त्यावर देवीची प्राणप्रतिष्ठा करावयाची असते. पहिल्या दिवशी अशी देवी ठेवली की नऊ दिवस तिला तेथून हलवावयाची नसते. दररोज देवीची पंचोपचारांनी पूजा करावयाची असते. रोज एकेक माळ त्या देवीवर बांधावयाची असते. ही माळ शक्यतो तिळाच्या फुलांची असावी. देवीजवळ नऊ दिवस अखंड दिवानंदादीप लावावयाचा असतो. तो विझ द्यायचा नाही. नऊ दिवस देवीची आरती, गोड पक्वानाचा नैवेद्य, ब्राह्मण-सवाष्ण, कुमारिका भोजन इत्यादी गोष्टी आपल्या प्रथेप्रमाणे करावयाच्या असतात. काही लोक या दिवसांत देवीपुढे सप्तशतीचा पाठ करतात.
घरातील मुख्य यजमानाने नऊ दिवस एकभुक्त राहावयाचे असते. दशमीला पूजा, आरती झाल्यावर नवरात्र उठवितात. काही लोक नवमीलाच नवरात्र पूजेचे विसर्जन करतात, नवरात्रात देवीची पूजा का करायची, देवीने काय केले, याविषयी एक कथा आहे. ती अशी पूर्वी दुर्गम नावाचा एक भयंकर दैत्य होता. ब्रह्मदेवाच्या वराने ती उम्पत माला होता. त्याने सर्व देवांना सळो की पळो करून सोडले. त्याने अनेक ऋषिमुनींना ठार मारले. त्यांचे यज्ञ नष्ट केले. तेव्हा सर्व देवऋषींनी आदिशक्तीची-आदिमातेची आराधना केली.
प्रसत्र झालेल्या आदिशक्तीने भयंकर रूप धारण करून दुर्गम राक्षसाचा नाश केला, माणून तिला दर्गादेवी असे नाव मिळाले. याच वेळी महिष नावाचा एक भयंकर राक्षस देवांना त्रास देऊ लागला. तेव्हा ब्रह्माविष्णू-महेश यांनी देवीची आळवणी केली. दुर्गादेवी अष्टादशभुजा सम्प धारण करून विंध्य पर्वतावर आली. दुर्गादेवीचे व महिषासुराचे मोठे युद्ध झाले. शेवटी दुर्गादबीन महिषासुराच्या छातीवर पाय दिला व त्याला ठार मारले. म्हणून तिला महिषासुरमर्दिनी असे नाव मिळाले. नवरात्राच्या या नऊ दिवसांत देवीने आणखी खूप पराक्रम केले. शुंभ-निशुंभ या दोन राक्षसांनी देवांचा पराभव करून स्वर्गावरही स्वारी केली.
तेव्हा सर्व देवांनी आदिमातेला हाक मारली. त्या वेळी देवीने अंबिका, चण्डा व मुण्डा ही सपे धारण केली. तिने वाघाचे कातडे परिधान केले. गळ्यात अंडमाला घातली. तिची भयंकर जीप तोंडातून बाहेर लोंबत होती. तिने चण्ड-मुण्डांशी युद्ध करून त्यांना ठार मारले. या तिच्या पराक्रमामुळे तिला चामुण्डा नाव मिळाले. मग शुंभ राक्षस राक्षससैन्याचा प्रमुख बनला. तेव्हा अंबिका सिंहावर बसून युद्ध करू लागली. सिंहाने अनेक राक्षसांना ठार मारले. शेवटी देवीने सर्व राक्षसांचा नाश करून देवलोकावरील संकट दूर केले. त्या वेळी सर्व देवऋषींनी दुर्गामातेचा जयजयकार केला.
तिची पूजा केली. अशी आहे ही आदिमाता दुर्गाभवानी. या देवीने नऊ दिवस नऊ अवतार धारण करून दुष्ट- दुर्जनांचा नाश केला, म्हणून या नवदुर्गेचे नवरात्र साजरे करावयाचे असते. याच आदिमायेने मत्स्यकूर्मादी अवतार घेतले. रामरूपाने रावण, कुंभकर्णास ठार मारले. कृष्णरूपाने कंसशिशुपालादींचा नाश केला. बिभीषण, मारुती, अर्जुन या वीरभक्तांच्या अंगात हिनेच प्रवेश केला.
छत्रपती शिवरायांच्या तलवारीत हिनेच प्रवेश करून देव, धर्म बुडवणाऱ्यांचा विनाश केला. समाजात दुर्गुण माजले. दुष्टदुजन उन्मत्त झाले का हाच आदिशक्ती प्रकट होते व दुष्टांचे निर्दालन व सज्जनांचे संरक्षण करते. ही परमेश्वरी शक्तीच जगाचा उद्धार करते, अशी भारतीयांची श्रद्धा आहे. म्हणूनच नवरात्रात नऊ दिवस या देवीची महालक्ष्मी, महासरस्वती, महाकाली या स्वरूपात पूजा करायची असते. हे आदिशक्ती, हे जगन्माते, आम्हाला शक्ती दे. बुद्धी दे. ऐश्वर्य दे, चांगली वासना दे. अशी तिला प्रार्थना करावयाची असते. नवरात्राचा हा उत्सव भारतात सगळीकडे मोठ्या उत्साहाने, भक्तिभावाने साजरा केला जातो.
काय शिकलात?
आज आपण नवरात्र उत्सव माहिती, इतिहास मराठी । Navratri Information in Marathi पाहिली आहे पोस्ट वाचल्याबद्दल मनापासून धन्यवाद.
नवरात्रि माहिती – मराठीत
नवरात्रि हा भारतातील एक अत्यंत पवित्र आणि आनंदमय सण आहे. हा सण विशेषतः हिंदू धर्मीयांसाठी महत्त्वाचा असतो आणि मुख्यतः देवी दुर्गेच्या पूजा आणि आराधनेचा पर्व आहे. ‘नवरात्रि’ हा शब्द ‘नव’ (नऊ) आणि ‘रात्रि’ (रात्र) या दोन शब्दांपासून बनलेला आहे, म्हणजेच “नऊ रात्री”. या नऊ दिवसांमध्ये देवीची विविध रूपे, त्यांचे पूजन, व्रत, उपास्य व्रत, आणि धार्मिक क्रियाकलाप केली जातात. नवरात्रि सणाचा प्रत्येक दिवस एक विशिष्ट रूप, आराधना आणि त्याच्या महात्म्याचा प्रतीक आहे.
नवरात्रि चा महत्त्व
नवरात्रि म्हणजेच देवीच्या शक्तीच्या पुजा आणि आराधनेचा काळ. या सणाचे महत्त्व धार्मिक, सांस्कृतिक, आणि सामाजिक दृष्टिकोनातून मोठे आहे. हा सण देवी दुर्गेच्या शक्तीचे, सत्याचे, आणि धर्माचे प्रतीक मानला जातो. नवरात्रि हा पवित्र पर्व असतो, जे शरीर, मन आणि आत्म्याची शुद्धता साधण्याचा एक मार्ग आहे. यामध्ये उपवास, पूजा, भजन, कीर्तन, आणि व्रत यांचा समावेश होतो.
नवरात्रि च्या नऊ दिवसांचे महत्त्व
नवरात्रि च्या नऊ दिवसांचे महत्त्व प्रत्येक दिवसासाठी वेगवेगळ्या देवतेच्या उपास्य रूपाचे आहे. नवरात्रि कडे पहाता त्यात दर दिवशी एक नवीन देवीचे रूप आणि त्याचे महत्त्व असते. या देवीच्या रूपांमध्ये तत्त्वज्ञान, आराधना आणि प्रथा विविध असतात.
-
प्रथम दिन (प्रथम व्रत): पहिला दिवस देवी शैलपुत्रीच्या रूपात असतो. देवी शैलपुत्री यांचे पूजा सुरू केल्यावर आपले जीवन शुद्धतेचे मार्गावर जातं.
-
द्वितीय दिन (ब्राह्मणी): दुसऱ्या दिवशी देवी ब्राह्मणीची पूजा केली जाते. या दिवशी आपल्याला सुसंस्कृत, पवित्र आणि योग्य मार्गावर चालण्याची प्रेरणा मिळते.
-
तृतीय दिन (चंद्रघंटा): तिसऱ्या दिवशी देवी चंद्रघंटा हिची पूजा केली जाते. देवीच्या रूपाचे हे संरक्षण, सामर्थ्य आणि बळ देण्याचे प्रतीक आहे.
-
चतुर्थ दिन (कुष्मांडा): चौथ्या दिवशी देवी कुष्मांडा हिची पूजा केली जाते. हे रूप सर्व विश्वाची सृष्टी करणारे आणि जीवनाच्या आधाराचा प्रतीक आहे.
-
पंचम दिन (स्कंदमाता): पाचव्या दिवशी देवी स्कंदमाता हिची पूजा केली जाते. ती आपल्या भक्तांना संरक्षण आणि आशीर्वाद प्रदान करतात.
-
षष्ठ दिवस (कात्यायनी): सहाव्या दिवशी देवी कात्यायनी हिची पूजा केली जाते. ती शक्तिशाली आणि वीरता देणारी देवी आहे.
-
सप्तम दिन (कालरात्रि): सातव्या दिवशी देवी कालरात्रि हिची पूजा केली जाते. हे रूप सर्व दु:ख, अंधकार आणि भयावर विजय मिळविणारे आहे.
-
अष्टम दिन (महागौरी): आठव्या दिवशी देवी महागौरी हिची पूजा केली जाते. हे रूप भक्तांना शुद्धता, सद्गुण आणि शांती देते.
-
नवम दिन (सिद्धीदात्री): नवरात्रि च्या नवव्या दिवशी देवी सिद्धीदात्रीची पूजा केली जाते. हा दिवस एकतेच्या शक्तीचा, यशस्वीतेचा आणि जीवनाच्या लक्षांमध्ये पूर्ततेचा प्रतीक आहे.
नवरात्रि च्या साधना आणि पूजा
नवरात्रि सणात भक्त देवीच्या विविध रूपांची पूजा आणि उपासना करतात. भक्त विशेषतः उभ्या अवस्थेत, अष्टाक्षर महामंत्र, दुर्गा सप्तशती आणि देवीच्या अन्य मंत्रांचा जप करतात. यामुळे एकाग्रता आणि मनोबल वाढते. या नऊ दिवशी उपवास आणि व्रत देखील करण्यात येतात.
व्रत आणि उपवास
नवरात्रि सणात अनेक लोक उपास्य व्रत घेतात. काही लोक पूर्णपणे उपवास करतात, तर काही लोक फळाहार किंवा विशेष आहार घेतात. उपवासाच्या दरम्यान मांसाहार, मद्यपान आणि जंक फूड यासारख्या वस्तू टाळल्या जातात. उपास्य व्रतामुळे शारीरिक, मानसिक आणि आत्मिक शुद्धता साधता येते.
नवरात्रि सण आणि सामाजिक आयाम
नवरात्रि सण हा एकत्र येऊन, सामूहिक पूजा, नृत्य आणि संगीताची परंपरा आहे. ‘गरबा’ आणि ‘डांडिया’ हे नवरात्रि सणाचे महत्त्वाचे आणि लोकप्रिय सांस्कृतिक कार्यक्रम आहेत. भारतातील विशेषतः गुजरात, महाराष्ट्र, आणि राजस्थान इत्यादी राज्यांमध्ये ‘गरबा’ आणि ‘डांडिया’ खेळले जातात, ज्यामुळे या सणाची सामाजिक आणि सांस्कृतिक समृद्धी दिसून येते.
नवरात्रि आणि महिलांचे महत्त्व
नवरात्रि सणात महिलांचे स्थान अत्यंत महत्त्वाचे आहे. या सणात विशेषतः देवीचे स्त्री रूप पूजले जाते, ज्यामुळे महिलांना आदर आणि प्रतिष्ठा मिळते. अनेक ठिकाणी, विशेषतः महाराष्ट्रात, महिलांना या दिवशी पंढरपूरच्या मंदिरात किंवा इतर धार्मिक स्थळांवर पूजा करण्यासाठी मोठ्या प्रमाणात आमंत्रित केले जाते. महिलांचे एकजुटपण आणि सामूहिक कार्य ह्या सणाच्या माध्यमातून व्यक्त होते.
निष्कर्ष
नवरात्रि हा एक धार्मिक, सांस्कृतिक आणि आध्यात्मिक पर्व आहे. या सणाच्या माध्यमातून आत्मशुद्धता, सामाजिक एकजुटपण, आणि धार्मिक आस्था व्यक्त केली जाते. देवीच्या विविध रूपांच्या पूजा आणि आराधनेचा हा पर्व आपल्या जीवनातील शांती, सद्गुण, आणि सामर्थ्य वाढवण्यास मदत करतो. नवरात्रि केवळ एक सण नाही, तर एक महान जीवनशैली आहे जी प्रत्येक व्यक्तीला पवित्रता, सौम्यता आणि संस्कारांची शिकवण देते.