वैष्णवांचे भूकवच तिरुपती बालाजी
भगवत्स्वरुप व्यंकटाचल पर्वत हा संपूर्ण भगवत स्वरुप समजण्यात येतो. त्याचे माहात्म्य स्कंद पुराणात वर्णिले आहे. सर्व वेद व्यंकटेशाचे गुणसंकीर्तन करतात. व्यंकटेश हे विष्णूचेच एकरुप आहे. महाराष्ट्रातील विठ्ठल बालकृष्ण समजला जातो. तसा तिरुपतीचा व्यंकटेशही ‘बालाजी’ या नावाने ओळखला जातो. शेषाचल डोंगर माथ्यावर तिरुमले गाव वसले आहे. त्या डोंगरमाथ्यावरील तिरुमैल गावात व्यंकटेश्वर आहे.
पायाथ्याशी असलेल्या तिरुपती’ गावाच्या नावानेच हे क्षेत्रस्थान ओळखले जाते. या दोन्हीला मिळून तिरुपती बालाजी’ म्हणण्याची प्रथा रुढ झाली आहे. या बालाजीची कथा, आख्यायिका अशी सांगितली जाते की, एकदा भगवान विष्णूंशी लक्ष्मीमातेचे भांडण झाले व ती वैकुंठ सोडून गेली. त्यामुळे एकट्या विष्णूंना करमेना म्हणून ते शेषाचलावर येऊन राहिले.
रुसलेल्या लक्ष्मीचे स्थान व्यंकटेशापासून ३-४ मैलांवर असून ती पद्मावती या नावाने ओळखली जाते. दुसरी आख्यायिका अशी आहे. पूर्वी मेरु पर्वताची शिखरे उडवून देण्याचा प्रयत्न वायूने केला पण आदिशेषाने आपल्या सहस्त्र फण्यांचे छत्र पर्वतावर धरले. त्यामुळे वायू पराजित झाला. पण आदिशेषाने फण्यांचे छत्र बाजूला करताच वायू पुन्हा वेगाने वाहू लागला.
त्यावेळी उडालेल्या मेरुचा तुकडा म्हणजेच व्यंकटेशाचा सप्तगिरी डोंगर होय. आदिशेषाच्या तपश्चर्येने प्रसन्न होऊन विष्णूने इथे कायमचे वास्तव्य करण्याचे मान्य केले. डोंगरावरील पठारावर हे मंदिर विराजमान आहे. हे मंदिर म्हणजे विभिन्न कालखंडातील द्राविड वास्तुशिल्पांचा मनोहारी संगम आहे. २.२ एकरात पसरलेले हे मंदिर पूर्वाभिमुख आहे.
मंदिराभोवती तट असून तीन प्राकार आहेत. मुखद्वारातून आत गेल्यावर डाव्या हाताला रंगनायकुल मंडप दक्षिणोत्तर, पश्चिमोत्तर पसरला असून मंडपात श्रीरंगनाथाची मूर्ती असलेले मंदिर आहे. तिरुमलराय मंडपाच्या उत्तरेकडे ध्वजस्तंभ व बलिपीठ तसेच पितळेच्या काही सुंदर मूर्ती आहेत. तर आतील प्राकारच्या डाव्या कोपऱ्यात ‘कल्याणमंडप ‘ आहे.
व्यंकटेश्वर व पद्मावती यांच्या वार्षिक विवाहोत्सवासाठी हा मंडप वापरला जातो. श्री व्यंकटेशाचे गर्भगृह १२ बाय १२ फूट एवढे आहे. श्री व्यंकटेश्वराची मूर्ती उंच कमळाच्या अधिष्ठानावर उभी आहे. मस्तकावरील मुकुट आणि अधिष्ठानाचे कमळ वगळता मूर्तीची उंची सुमारे सात फूट आहे. या मूर्तीला पुनुगु तेल नित्य लावले जाते. देवाच्या चार हातांपैकी तीन हातात चक्र, शंख व कमळ असून एका हाताने पृथ्वीकडे निर्देश केला आहे.
मूर्तीच्या गळ्यात यज्ञोपवित असून चार माळाही आहेत. मूर्तीचा रंग श्यामल असून मूर्तीच्या मस्तकावर जटा आणि खांद्यावर नागबंध आहे. मस्तकावरील मुकुट २० इंच उंचीचा आहे. प्रत्येक शुक्रवारी श्री व्यंकटेश्वराला अभिषेक असतो. नंतर मूर्ती फुलांनी सुशोभित करतात. श्री सूक्ताचा पाठ होतो. त्यावेळच्या सेवेला भगवती आराधना’ म्हणतात.
देवाला त्या दिवसाचे पंचांग वाचून दाखवितात. आदल्यादिवशी देवापुढे उत्पन्नाचा हिशेब सादर केला जातो. अन्नाचा नैवेद्य दाखविताना घंटानाद होतो. त्यानंतर मध्यान्ह पूजा, उपराह्यपूजा, निशी पूजा या तिन्ही पूजा होतात. देवस्थानापासून चार मोठे ब्रह्मोत्सव साजरे होतात. तिरुमलै पर्वतावर प्रत्यक्ष ब्रह्मदेवाने श्रीव्यंकटेश्वराच्या सन्मानार्थ हा उत्सव सुरु केला आहे.
असं म्हटलं जातं की, तिरुपती बालाजीला स्वत:च्या लग्नासाठी झालेले कर्ज कलियुगातील त्याचे भक्त देवाला पैसा अर्पण करुन फेडीत असतात. म्हणून येथील हुंडीत अगणित पैसे जमत असतात. भारतातील सर्व मंदिरात उत्पन्नाचे बाबतीत याचा पहिला क्रमांक लागतो. विशेष म्हणजे ज्या कल्याण मंडपात भगवंताचा विवाह साजरा झालायेथे विवाहाला मुहूर्ताची आवश्यकता नाही त्यामुळे वर्षभर विवाह साजरे होतात.
संसारातील त्रिविध तापांपासून सुटून सुखशांतीच्या मुक्कामाला पोचविणाऱ्या भगवान व्यंकटेशाला शरण जाण्यावाचून दुसरा मार्ग नाही. म्हणून त्याचे आशीर्वाद घेण्यासाठी भक्तगण येथे येत असतात. जाण्याचा मार्ग म्हणजे मुंबई-पुणे मार्गे जाणाऱ्या मद्रास मेलने रेणीगंडा स्टेशनवर उतरुन देवस्थान ट्रान्सपोर्टच्या बसने जाता येते.
वैष्णवांचे भूकवच – तिरुपती बालाजी
तिरुपती बालाजीचे दर्शन आणि पूजा संपूर्ण हिंदू धर्मातील अत्यंत महत्त्वाचे आणि भक्तिपंथी स्थळ मानले जाते. विशेषतः तिरुपती बालाजीच्या चरणी अर्पण केले जाणारे भक्तिरूप व्रत आणि परंपराही अत्यंत प्रसिद्ध आहेत. यामध्ये वैष्णव धर्माचे आचारधर्म, श्रद्धा आणि भक्‍ती यांचा महत्त्वपूर्ण भाग आहे.
भूकवचाची माहिती:
भूकवच हे एक पवित्र आणि अद्भुत मंत्रशक्तीचे कवच आहे. या कवचाचे वाचन किंवा जप केल्याने भक्तांना शारीरिक आणि मानसिक शांती मिळते. खासकरून तिरुपती बालाजीच्या उपास्य देवतेचे भूकवच वाचन केल्याने त्या भक्तावर देवतेचा आशीर्वाद कधीही कमी होणार नाही.
भूकवच साधारणतः त्या व्यक्तीला शारीरिक आणि मानसिक सुरक्षा प्रदान करण्याचे कार्य करते. या कवचाचा शाब्दिक अर्थ “भुकेपासून बचाव” असा होतो. अर्थात, या कवचाचा एक गूढ संदेश आहे की, हे वाचन आपल्या जीवनातील सर्व अडचणी आणि दुःख दूर करते, आणि देवाच्या आशीर्वादामुळे जीवनात समृद्धी आणते.
वैष्णवांचे भूकवच:
वैष्णव धर्माचे अनुयायी एक अत्यंत धार्मिक आणि भक्तिपंथी जीवन जगतात. तिरुपती बालाजीच्या मंदिरात भूकवच वाचन करण्याचे महत्व अत्यंत आहे. त्यासाठी सर्वप्रथम श्रद्धा आणि विश्वास असणे आवश्यक आहे.
तिरुपती बालाजी भूकवचाचे मंत्र:
-
“ॐ नमो नारायणाय”
या मंत्राचा उच्चारण म्हणजे तिरुपती बालाजीचे पवित्र नामस्मरण करणे. भक्ताने आपल्या मनातील सर्व वासना आणि शंका दूर करून, विश्वासाने आणि निष्ठेने भगवान विष्णूच्या चरणी अर्पण करणे आवश्यक आहे. -
“ॐ श्री वेंकटेश्वराय नमः”
तिरुपती बालाजी म्हणजे श्री वेंकटेश्वर, म्हणून या मंत्राचा उच्चारण केल्याने भक्ताला प्रत्येक संकटातून वाचवण्यात येते. -
“श्री वेंकटेश्वर कवचं”
हे कवच तिरुपती बालाजीच्या भक्तिपंथी काव्यांचे एक स्वरूप आहे. यातील प्रत्येक श्लोक किंवा मंत्र श्री वेंकटेश्वराच्या संरक्षणाची एक शक्ती आहे.
वैष्णवांचे भूकवच वाचनाचे महत्त्व:
-
सुरक्षा आणि संरक्षण:
या कवचाचा जप किंवा वाचन भक्तांना मानसिक, शारीरिक, आणि आध्यात्मिक संरक्षण देते. प्रत्येक संकटातून किंवा अडचणींतून बचाव होतो, आणि भक्ताला सद्गती आणि समृद्धी मिळते. -
भक्तिरूपी शक्ती प्राप्ती:
तिरुपती बालाजीच्या भूकवचाचे वाचन भक्ताच्या मनात अपार भक्तिरुपी शक्ती निर्माण करते. भक्तांच्या श्रद्धेचा आणि विश्वासाचा वर्धन होतो. -
सुख-समृद्धी आणि आशीर्वाद:
याच्या वाचनामुळे भक्ताच्या जीवनात धन, धान्य, सुख-समृद्धी, आरोग्य आणि यश येते. जीवनातील अडचणी सहजपणे दूर होतात. -
धार्मिक आणि सांस्कृतिक परंपरा:
तिरुपती बालाजीचे भूकवच वाचन एक अत्यंत महत्वाची धार्मिक परंपरा आहे. ह्या वाचनामुळे भक्तांना आध्यात्मिक शांती मिळते आणि ते प्रत्येक गोष्टीत श्री वेंकटेश्वराच्या कृपेस पात्र होतात.
निष्कर्ष:
तिरुपती बालाजीचे भूकवच हे धार्मिक दृष्टिकोनातून अत्यंत पवित्र मानले जाते. हे कवच भक्ताच्या जीवनातील सर्व अडचणींवर विजय प्राप्त करण्यासाठी आणि भगवान विष्णूच्या आशीर्वाद प्राप्त करण्यासाठी अत्यंत प्रभावी आहे. तिरुपती बालाजीच्या पंढरपूरमधील पवित्र देवस्थानात भक्त श्रद्धा आणि भक्तिभावाने या भूकवचाचे वाचन करतात, ज्यामुळे त्यांचे जीवन समृद्ध, शांत आणि यशस्वी होईल.
तुम्हीही या भूकवचाच्या मंत्रांचा जप किंवा वाचन केल्यास तुमच्या जीवनात नवा आरंभ आणि दिव्य कृपेमुळे उत्तम परिवर्तन होईल, अशी श्रद्धा आहे.