मुलांसाठी काही मजेदार हाडे आणि सांगाडा तथ्ये जाणून घ्या. मानवी सांगाड्यामध्ये 6 प्रमुख कार्ये आहेत आणि आपला सांगाडा 2 मुख्य भागांमध्ये विभागला जाऊ शकतो.
मानवी सांगाड्यात किती हाडे असतात? मानवी शरीरातील सर्वात मोठे हाड कोणते? अस्थिमज्जा इतका महत्त्वाचा कशामुळे होतो? आमच्या सांगाडा आणि हाडे बद्दल या मनोरंजक तथ्ये वाचा आणि आनंद घ्या.
- जन्माच्या वेळी मानवी सांगाडा सुमारे 300 हाडांनी बनलेला असतो. प्रौढावस्थेत, काही हाडे एकत्र येऊन 206 हाडे होतात.
- मानवी हाडे जन्मापासून २० च्या मध्यापर्यंत सतत वाढतात. आपल्या सांगाड्याचे हाडांचे वस्तुमान ३० वर्षांच्या आसपास त्याच्या जास्तीत जास्त घनतेवर असते.
- जर आपली हाडे तुटली तर ते पुन्हा वाढतील आणि स्वतःची दुरुस्ती करतील. ही हाडे सरळ आणि खरी दुरुस्त झाली आहेत याची खात्री करण्यासाठी अनेकदा डॉक्टर स्प्लिंटवर कास्ट ठेवतात.
- मानवी सांगाड्याच्या अक्षीय सांगाड्याच्या भागामध्ये 80 हाडे असतात. यात कशेरुकाचा स्तंभ, बरगडी पिंजरा आणि कवटी यांचा समावेश होतो आणि डोक्यातील वजन आणि वरच्या भागाला नितंबांच्या जवळच्या खालच्या भागात पसरवून आपली सरळ स्थिती राखण्यास मदत करते.
- आपल्या सांगाड्याच्या अपेंडिक्युलर कंकाल विभागात 126 हाडे असतात. यात पेक्टोरल (खांद्याचे) कंबरे, ओटीपोटाचा कंबरे आणि खालच्या आणि वरच्या अंगांच्या हाडांचा समावेश होतो. त्याचे कार्य शरीराच्या हालचाली आणि काही अवयवांचे संरक्षण करण्यासाठी आहे.
- मानवी कंकाल प्रणालीमध्ये रक्त पेशींचे उत्पादन, समर्थन, हालचाली, संरक्षण, आयन साठवणे आणि अंतःस्रावी नियमन यासह सहा प्रमुख कार्ये आहेत.
- मानवी शरीरातील सर्वात लांब हाड मांडीचे हाड आहे ज्याला फेमर म्हणतात.
- मानवी शरीरात आढळणारे सर्वात लहान हाड मध्य कानात असते. स्टेपल्स (किंवा स्टिरप) हाड फक्त 2.8 मिलीमीटर (0.11 इंच) लांब आहे.
- आपल्या त्वचेप्रमाणे, मानवी शरीराची हाडे देखील सतत जीर्ण होतात आणि पुन्हा तयार केली जातात, एवढ्या बिंदूपर्यंत की दर 7 वर्षांनी आपल्याला एक नवीन हाड तयार होते.
- आपल्या शरीराचे सर्वाधिक हाडे असलेले क्षेत्र म्हणजे हात, बोटे आणि मनगट जेथे 54 हाडे आहेत.
- आपले दात कंकाल प्रणालीचा भाग बनतात, परंतु हाडे म्हणून गणले जात नाहीत.
- मानवी नर आणि मादी सांगाड्यांमध्ये फक्त काही फरक आहेत. मादीचा सांगाडा सामान्यतः थोडा लहान असतो आणि बाळाच्या जन्मास मदत करण्यासाठी श्रोणिची हाडे आकार, आकार आणि कोनात भिन्न असतात.
- बहुसंख्य मानवी हाडांमध्ये एक दाट, मजबूत बाह्य स्तर असतो, त्यानंतर हलकेपणासाठी स्पॉंजी भाग हवेने भरलेला असतो, तर मध्यभागी बोन मॅरो नावाचा मऊ, लवचिक, ऊतक पदार्थ असतो.
- अस्थिमज्जा मानवी शरीराच्या 4% वस्तुमान बनवते. हे लाल रक्तपेशी तयार करते जे संपूर्ण शरीरात ऑक्सिजन वाहून नेतात. मज्जा देखील लिम्फोसाइट्स तयार करते, लिम्फॅटिक प्रणालीचे मुख्य घटक, जे शरीराच्या रोगप्रतिकारक शक्तीला समर्थन देतात.
- कॅल्शियम आपल्या हाडांसाठी खूप महत्वाचे आहे आणि त्यांना मजबूत आणि निरोगी ठेवण्यास मदत करते.
- आपली हाडे ज्या भागांना भेटतात त्यांना सांधे म्हणतात. आपल्या कपालभातीतील सांध्यांना कोणतीही हालचाल नसते तर आपले नितंबाचे सांधे मोठ्या प्रमाणात हालचाली करण्यास परवानगी देतात.
- हाडे स्नायू आणि ऊतकांद्वारे सांध्याच्या ठिकाणी ठेवली जातात ज्यांना अस्थिबंधन म्हणतात. हाडे घासणे टाळण्यासाठी उपास्थि नावाच्या ऊतीचा आणखी एक प्रकार प्रत्येक हाडांच्या सांध्याच्या पृष्ठभागाचा भाग व्यापतो.
- मानवी कंकाल प्रणालीबद्दल शिकण्याच्या वैद्यकीय शाखेला ऑर्थोपेडिक्स म्हणतात.
- कंकालचे अनेक विकार आहेत, ऑस्टियोपोरोसिस हा हाडांचा आजार आहे ज्यामुळे फ्रॅक्चर होण्याची शक्यता वाढते, स्कोलियोसिस हा मणक्याचा वक्रता आहे, तर संधिवात हा एक दाहक रोग आहे जो सांधे खराब करतो.
खाली हाडांबद्दल (Bones) 15+ रोचक माहितीचे (Facts) मराठीतून संकलन दिले आहे. ही माहिती विद्यार्थ्यांसाठी, आरोग्यजाणकारांसाठी किंवा सामान्य ज्ञानासाठी उपयोगी आहे.
🦴 हाडांबद्दल रोचक माहिती | Interesting Facts About Bones in Marathi
-
मानवी शरीरात सुमारे 206 हाडे असतात.
लहान बाळांच्या शरीरात जवळपास 270 हाडे असतात, जी नंतर वाढीच्या प्रक्रियेत काही एकत्र होऊन 206 राहतात. -
शरीरातील सर्वात लांब हाड म्हणजे ‘जांघेचं हाड’ (Femur).
हे हाड संपूर्ण शरीराचे वजन पायांवर घेत असते. -
सर्वात लहान हाड कानात असते – ‘Stapes’.
हे फक्त 2.8 मिमी लांबीचे असते! -
हाडे अत्यंत मजबूत असतात – स्टीलपेक्षा अधिक!
एका हाडाचा वजनानुसार ताण सहन करण्याचा क्षमतेत स्टीलहून अधिक ताकद असते. -
हाडे जिवंत (living tissue) असतात.
त्यामध्ये रक्तवाहिन्या, मज्जातंतू, आणि पेशी असतात. -
हाडांमध्ये ‘मज्जामज्जा’ (Bone Marrow) असते, जी रक्त तयार करण्याचे काम करते – RBC, WBC, Platelets.
-
संपूर्ण शरीरातील 99% कॅल्शियम हाडांमध्ये साठवलेले असते.
-
हाडांमध्ये स्वतःहून दुरुस्ती होण्याची क्षमता असते.
त्यामुळे फ्रॅक्चर झाल्यावर ते हळूहळू आपोआप भरून येते. -
माणसाच्या चेहऱ्यात 14 हाडे असतात.
-
मनुष्याचे हात आणि पाय मिळून शरीरातील 50% पेक्षा अधिक हाडे असतात.
-
शरीरातील हाडे 30 वर्षांपर्यंत अधिक मजबुतीने वाढतात, त्यानंतर त्यांची घनता कमी होऊ लागते.
-
हाडांवर स्नायू चिकटलेले असतात, त्यामुळे आपण हालचाल करू शकतो.
-
ऑस्टिओपोरोसिस (Osteoporosis) नावाचा आजार हाडांची घनता कमी करतो आणि ती नाजूक होतात.
-
स्पाइनमध्ये (कण्यामध्ये) 33 हाडं असतात, त्यांना ‘कशेरुक’ (vertebrae) म्हणतात.
-
हाडांमध्ये वेदना जाणवण्याचे तंतू (pain receptors) नसतात, त्यामुळे त्यांना थेट वेदना होत नाहीत.
-
दात हे हाडासारखे दिसले तरी ते ‘हाड’ नसतात.
त्यामध्ये ‘एनेमल’ (enamel) नावाचा कठीण पदार्थ असतो.
जर तुला हाच विषय प्रोजेक्टसाठी, निबंधासाठी, PPT साठी किंवा चित्रांसह PDF स्वरूपात हवा असेल, तर मी तेही तयार करून देऊ शकतो.
तुला कुठल्या स्वरूपात हवे आहे?