हिंदवी स्वराज्य व्हावे ही श्रींची इच्छा

एका परस्त्रीची अब्रू लुटणाऱ्या रांझेकर पाटलाचे शिवरायांनी हातपाय तोडले या प्रसंगाने शिवरायांचे तेज सर्वांच्या लक्षात आले. अनीती आणि दुराचार याबद्दल शिवरायांना कमालीची चीड होती; यामुळे दुष्टदुर्जनांना मोठीच दहशत बसली. लवकरच पुणे जहागिरीचा कारभार पाहण्याचा अधिकार शिवरायांना मिळाला. त्यांच्या सहीशिक्क्यांनी कारभार सुरू झाला. महाराष्ट्रावर पाच सुलतानी सत्ता हुकमत गाजवीत होत्या. दिल्लीचा मोघल, विजापूरचा आदिलशाही सुलतान, गोव्याचा फिरंगी गोरंदोर, जंजिऱ्याचा सिद्दी व कुतुबशाह.

यांच्या गुलामगिरी विरुद्ध ब्र काढण्याची कुणाचीही हिंमत नव्हती आणि इकडे तर… मावळखोऱ्यात पंधरा वर्षांचा शिवाजी डोक्यात स्वराज्याचे स्वप्न घेऊन बसला होता. ‘मी स्वराज्य मिळवीन. स्वराज्य व्हावे ही श्रींची इच्छा.’ असे म्हणत होता. ‘पाच अजगरांच्या विळख्यातून मी महाराष्ट्राला मुक्त करीन. येथे रयतेचे राज्य निर्माण करीन.’ असे तो आपल्या सवंगड्यांना सांगत होता. …पण पाच सुलतानांच्या ताकदीच्या तुलनेने शिवरायांकडे होते काय? काहीच नव्हते…. होती ती फक्त जबरदस्त आकांक्षा, जिद्द, परिश्रमाची तयारी, आपल्या सवंगड्यांवर विश्वास आणि ईश्वरावर नितांत श्रद्धा.

यामुळेच मावळखोऱ्यातील तरुणांना खातरी वाटत होती. शिवबा या प्रदेशाचा राजा झाला, तर नक्की येथे स्वराज्य निर्माण होईल. सगळे तरुण शिवबासाठी आपले प्राण कुरवंडण्यास एका पायावर तयार झाले. हेच शिवबाचे सामर्थ्य होते. मग एके दिवशी शिवराय आपल्या सर्व सवंगड्यांना घेऊन पुण्यापासून जवळच सह्याद्रीच्या एका शिखरावर असलेल्या रोहिडेश्वर शंकराच्या मंदिरात गेले.

सर्व जण हातपाय धुऊन गाभाऱ्यात गेले. शंकराच्या पिंडीला सर्वांनी रानफुले वाहिली व मनोभावे नमस्कार केला. शिवराय आपल्या सर्व सहकाऱ्यांना म्हणाले, “गड्यांनो, आज आपले लोक आपल्या या जहागिरीत सुखात आहेत, पण हे सुख खर नाही. सुलतानाची लहर कधीही फिरेल आणि पुन्हा अन्याय, अत्याचार, जुलूम याचा वरवंटा फिरेल. कशाचीही खातरी नाही; म्हणून आपण ही परकीय सत्ता झुगारून दिल पाहिजे आणि येथे स्वत:चे स्वराज्य निर्माण केले पाहिजे. देवाचा नुसता धावा करून देव काहीही देणार नाही.

आजपर्यंत आपले लोक देवाचा धावाच करीत आहेत, पण त्याने काय साधले? गुलामगिरीचा वरंवटा दूर झाला का? नाही. जो प्रयत्न करतो त्याच्याच पाठीशी देव उभा राहतो. आपण एकजुटीने प्रयत्न केला, तर परमेश्वर आपणास यश देईल. दुर्बलांतल्या दुर्बलांचे ऐक्य असेल, तर यश निश्चित मिळते. ‘संघे शक्ति: कलौ युगे’ क्षुद्र अशा मुंग्यासुद्धा एकजुटीने भल्या मोठ्या सापालाही ठार मारतात. आपणही एकजुटीने पराक्रमाची पराकाष्ठा केली, वेळप्रसंगी प्राणांचीही आहुती देण्यास तयार झालो, तर आपण येथे सुखशांतीचे स्वराज्य निर्माण करू.

येथील अन्याय, अत्याचार कायमचा नाहीसा होईल असे सुखशांतीचे, न्यायाचे, स्वकीयांचे स्वराज्य निर्माण व्हावे ही श्रींची इच्छा आहे. त्या इच्छेला आपण प्रतिसाद दिला पाहिजे. असे झाले, तर हा रोहिडेश्वर शंकर आपल्याला आशीर्वादाचा हात नक्की देईल. आपणास तो निश्चित यश देईल. तेव्हा सांगा, या हिंदवी स्वराज्याच्या निर्मितीसाठी सर्वस्वाचा होम करण्यास कोण कोण तयार आहे ? तशी ह्या रोहिडेश्वरासमोर शपथ घेण्यास कोण कोण तयार आहे ?” शिवरायांच्या या आवाहनाने सगळे तरुण मावळे भारावून गेले.

सर्वांनी उठून एकमखी गर्जना केली. ‘हर हर महादेव’. सर्वांच्या मनात आत्मविश्वासाचा दीप प्रज्वलित झाला. आपण परकीय सत्तेपुढे दुबळे आहोत ही भावना नाहीशी झाली. त्यांच्यातले मृगेंद्रत्व जागृत झाले. सर्व जण एकमुखाने म्हणाले, “राजे, श्रींच्या इच्छेनुसार तुम्ही हिंदवी स्वराज्य स्थापन करण्याचा संकल्प करीत आहात, त्यासाठी आम्ही आमचे प्राण पणाला लावून तुम्हाला साथ देण्यास एका पायावर उभे आहोत.”

आपल्या सवंगड्यांनी दिलेले हे आश्वासन ऐकून शिवरायांना अतिशय आनंद झाला. मग सर्वांनी रोहिडेश्वराच्या गाभाऱ्यात जाऊन पिंडीला बिल्वदले वाहिली व शिवपिंडीवर आपल्या रक्ताची धार धरून स्वराज्य स्थापनेसाठी जीवन समर्पण करण्याची शपथ घेतली. जिजामातेला व दादोजींना जेव्हा हे समजले तेव्हा त्यांना जो आनंद झाला, त्याचे वर्णन कुठवर करावे?

हिंदवी स्वराज्य व्हावे ही श्रींची इच्छा – निबंध

भारतातील ऐतिहासिक परंपरेत सर्वात प्रभावशाली व्यक्ती म्हणजे छत्रपती शिवाजी महाराज. त्यांनी आपल्या जीवनात अनेक अडचणी आणि संकटांचा सामना करत, भारतीय लोकांसाठी एक स्वराज्य स्थापन केले. या स्वराज्याची प्रेरणा त्यांनी श्रीराम, श्री कृष्ण आणि शंकराचार्य यांसारख्या महान नेत्यांकडून घेतली होती. परंतु या स्वराज्य स्थापनेसाठी सर्वांत महत्त्वाची प्रेरणा त्यांना त्यांच्या गुरु आणि आदर्श व्यक्तिमत्त्व असलेल्या श्री तुकाराम महाराज, संत नामदेव, संत एकनाथ यांच्या शिकवणीकडून मिळाली.

हिंदवी स्वराज्याची कल्पना:
“हिंदवी स्वराज्य व्हावे” ही कल्पना थोडक्यात सांगता येईल, त्यात भारताच्या संपूर्ण समाजाला एक एकत्रित, स्वतंत्र आणि शक्तिशाली स्थान मिळावे, जेथे प्रत्येक नागरिकाला स्वातंत्र्य, समानता आणि न्याय मिळेल. श्री तुकाराम महाराज, संत रामदास, संत एकनाथ आणि इतर अनेक संत हे हिंदवी स्वराज्य स्थापनेसाठी प्रेरक होते. या संतांनी सर्व समाजाला एकत्र आणण्याचे आणि लोकांना त्यांच्या हक्कांची जाणीव करून देण्याचे कार्य केले.

शिवाजी महाराजांचे हिंदवी स्वराज्य:
छत्रपती शिवाजी महाराजांची हिंदवी स्वराज्य स्थापनेसाठीची धारणा त्यांच्या पंढरपूरातील श्री तुकाराम महाराजांची भक्ति, लोककल्याणाची ध्येयशक्ती आणि त्यांच्या समाजशास्त्राची शिकवणी यावर आधारित होती. शिवाजी महाराजांनी आपल्या राज्याभिषेकाच्या वेळी “हिंदवी स्वराज्याची स्थापना करणे” हा सर्वोच्च उद्देश ठेवला होता. त्यांनी मुघल साम्राज्याच्या बळकटीचा प्रतिकार केला आणि एक स्वतंत्र हिंदवी राष्ट्र स्थापनेसाठी संघर्ष केला.

शिवाजी महाराज आणि श्री तुकाराम महाराज: शिवाजी महाराज आणि श्री तुकाराम महाराज यांच्या विचारांची जवळीक केवळ आध्यात्मिकच नव्हे, तर सामाजिक आणि राजकीय बाबींमध्येही होती. श्री तुकाराम महाराजांची “हरिपाठ” आणि “रामकृष्णहरी” ही तत्त्वे शिवाजी महाराजांच्या राज्यकारभारात आणि त्यांच्या ध्येयाच्या स्थापनेसाठी खूप प्रभावी होती. तुकाराम महाराजांचे उपदेश आणि गजरातले शरणागतीचे तत्व ज्ञानानुसार, “हिंदवी स्वराज्य म्हणजे न्याय, शांती आणि हरिश्चंद्राची प्रेरणा आहे”.

हिंदवी स्वराज्याची आजची स्थिती:
आजच्या काळात, आपण विचार केला तरी स्वराज्याचे महत्व आहेच. स्वराज्य केवळ राजकीय स्वरूपाचा नाही, तर एकात्मता, एकजूट आणि सामूहिक कार्याची भावना देखील आहे. शिवाजी महाराज आणि त्यांचे आदर्श आजही प्रत्येक भारतीयाच्या हृदयात आहेत. हिंदवी स्वराज्य म्हणजेच प्रत्येक भारतीयाचे हक्क मिळवून त्याला समृद्ध जीवन देण्याची कल्पना आहे. हे स्वराज्य प्रत्येकाच्या स्वातंत्र्याचे, समानतेचे आणि सन्मानाचे प्रतीक आहे.

निष्कर्ष:
हिंदवी स्वराज्य हा श्री तुकाराम महाराज, संत रामदास आणि छत्रपती शिवाजी महाराज यांच्या विचारांचा संगम आहे. त्यांच्या शिकवणींमुळेच आज आपल्याला स्वराज्य, समाजाची एकता आणि प्रत्येकाला समान अधिकारांची जाणीव होऊ शकली. हिंदवी स्वराज्य म्हणजे केवळ एक राज्य नाही, तर लोकशाही आणि न्यायपूर्ण व्यवस्थेचा आदर्श आहे. तसेच, भारतीय संस्कृतीच्या गाभ्यात असलेल्या धर्म, तत्त्वज्ञान आणि आध्यात्मिकता यांचा एकात्मतेतून साधला गेलेला विजय आहे.