Jagdish Chandra Bose Information in Marathi – जगदीशचंद्र बोस बद्दल माहिती मराठीत

हॅलो मित्रांनो आज मी तुम्हाला Jagdish Chandra Bose Information in Marathi – जगदीशचंद्र बोस बद्दल माहिती मराठीत देणार आहे तर चला बघुयात. आणखी वाचा – होमी भाभा

माहिती – Jagdish Chandra Bose Information in Marathi

सर जगदीशचंद्र बोस मुलांनो, माणसांप्रमाणेच वनस्पतींनासुद्धा भावना असतात, असे म्हटले तर चटकन आपला विश्वास बसत नाही. पण वृक्षतोड करताना त्या वृक्षाला वेदना होतात, दु:ख होते.

हे सर्व सप्रयोग महान भारतीय शास्त्रज्ञ सर जगदीशचंद्र बोस यांनी सिद्ध केले. जगदीशचंद्र बोस यांचा जन्म पूर्वीच्या पूर्व बंगालच्या (आता बांगलादेश) मध्ये मैमनसिंग येथे ३० नोव्हेंबर, १८५८ रोजी झाला.

त्यांचे शालेय शिक्षण बंगालीमधूनच झाले, त्या काळी इंग्रजी शाळेत शिक्षण घेणे ही अतिशय प्रतिष्ठेची बाब समजली जाई. शाळेत जगदीशच्या बाकावर एका बाजूला त्याच्या वडिलांच्या मुस्लिम साहाय्यकाचा मुलगा,

तर दुसऱ्या बाजूला एक कोळ्याचा मुलगा बसत असे. त्यांच्याकडून जगदीशला प्राणी, पक्षी, जलचर प्राणी इत्यादींच्या सुरस गोष्टी ऐकायला मिळत. त्यामुळे निसर्गामधील घडामोडींविषयी त्याच्या मनात ओढ निर्माण झाली.

१८६९ मध्ये इंग्रजी शिक्षणासाठी जगदीश कोलकात्याला गेला. तो एक अतिशय बुद्धिमान विद्यार्थी म्हणून समजला जाई. १८७९मध्ये त्याने सेंट झेवियर्स कॉलेजमधून भौतिकशास्त्रातील पदवी संपादन केली.

१८८० मध्ये तो वैद्यकीय शिक्षणासाठी इंग्लंडला गेला. तेथे त्याने युनिव्हर्सिटी ऑफ लंडनमध्ये प्रवेश घेतला; परंतु प्रकृत -अस्वास्थ्यामुळे त्याला तेथील शिक्षण अर्धवट सोडावे लागले.

मग त्याने केंब्रिज येथील ख्राइस्ट कॉलेजमध्ये प्रवेश घेतला. नैसर्गिक विज्ञानातील पदवी संपादन करून तो १८८५ मध्ये भारतात परतला. कोलकाता येथील प्रेसिडेन्सी कॉलेजमध्ये जगदीशचंद्र प्राध्यापक म्हणून रुजू झाले.

इंग्रजांच्या वर्णद्वेषाचा वाईट अनुभव त्यांना तेथे आला. तीन वर्षे त्यांनी पगार न घेता प्राध्यापकी केली. एक शिक्षक म्हणून ते अतिशय लोकप्रिय झाले. गोऱ्यांना उशिरा का होईना जाग आली. जगदीशचंद्रांना पूर्ण पगार मिळू लागला.

इतकेच नव्हे तर त्यांना पगाराचा मागील फरकही दिला गेला. प्रकाशाचे विकिरण, अपवर्तन आणि बिनतारी संदेशवहनावर त्यांनी मौलिक संशोधन केले.

पण त्याचे श्रेय मार्कोनी या संशोधकाला दिले गेले मार्कोनीने या शोधाचे पेटंट मिळविण्यापूर्वी एक वर्ष आधीच जगदीशचंद्रांनी तारेविना संदेशवहनाचा प्रयोग सार्वजानिकरित्या करून दाखविला होता.

परंतु ब्रिटिशांची सत्ता व पैशाचे पाठबळ नसल्यामुळे दुर्दैवाने त्यांच्या या प्रयोगाची दखल घेतली गेली नाही. अर्धवाहकाचा वापर सर्वप्रथम जगदीशचंद्रांनी केला होता.

नेव्हिल फ्रान्सिस मॉट या संशोधकाने असे म्हटले होते की जगदीशचंद्र जगाच्या कमीत कमी साठ वर्षांनी पुढे आहेत. जगदीशचंद्रांनी आपले लक्ष धातू आणि वनस्पतींवर केंद्रित केले.

रेडिओतरंगांची स्पंदने जाणू शकेल असे कोहेरर नावाचे उपकरण त्यांनी तयार केले. सततच्या वापराने धातूची संवेदनशीलता कमी होते. जर त्यांना थोडी विश्रांती दिली तर संवेदनशीलता पुन्हा पूर्ववत होते.

वनस्पतींमध्ये अन्नरस ऊर्ध्व दिशेने वाहून नेले जातात. या क्रियेत विद्युतयांत्रिकी स्पंदनांचा सहभाग असतो, असे प्रतिपादन जगदीशचंद्रांनी केले. ही स्पंदने मोजता येतील असे क्रेस्कोग्राफ नावाचे यंत्रही त्यांनी बनविले.

विविध प्रकारच्या बाह्य उद्दीपनांमुळे या स्पंदनांच्या गतीत फरक पडतो, असे त्यांनी दाखवून दिले. त्यांनी सिद्ध केले कि प्राण्यांप्रमाणेच वनस्पतींना संवेदना असतात.

इतकेच नव्हे तर सुमधुर संगीताचा वनस्पतींच्या वाढीवर परिणाम होतो, त्यांची वाढ जास्त चांगल्या प्रकारे होते व कर्कश आवाजात त्यांची नीटशी वाढ होत नाही हे ही त्यांनी सिद्ध केले.

१९२० मध्ये त्यांना रॉयल सोसायटीचे सभासदत्व देऊन त्यांचा गौरव करण्यात आला. या महान शास्त्रज्ञाचा अंत २३ नोव्हेंबर १९३७ रोजी झाला.

काय शिकलात?

आज आपण Jagdish Chandra Bose Information in Marathi – जगदीशचंद्र बोस बद्दल माहिती मराठीत पाहिली आहे पोस्ट वाचल्याबद्दल मनापासून धन्यवाद.

जगदीश चंद्र बोस माहिती

प्रस्तावना:

जगदीश चंद्र बोस हे भारतीय शास्त्रज्ञ, वनस्पतिशास्त्रज्ञ आणि भौतिकशास्त्रज्ञ होते. त्यांचा जन्म ३० नोव्हेंबर १८५८ रोजी पश्चिम बंगालमधील मुर्शिदाबाद जिल्ह्यातील मेहेशपूर गावात झाला. बोस यांनी भारतीय शास्त्रज्ञान क्षेत्रात महत्त्वाचे योगदान दिले, आणि त्यांचे कार्य आजही जागतिक शास्त्रज्ञांना प्रेरणा देत आहे. त्यांचे संशोधन वनस्पतींच्या जीवनाची समज, रेडिओ तरंगांचे संशोधन आणि अणूंच्या कार्यावर आधारित होते.

शिक्षण आणि प्रारंभिक जीवन:

जगदीश चंद्र बोस यांना प्रारंभिक शिक्षण मेहेशपूर आणि कोलकात्यातील प्रसिद्ध स्कूलमधून मिळाले. त्यानंतर त्यांनी प्रेसीडेंसी कॉलेज, कोलकाता येथे शालेय शिक्षण घेतले आणि कलकत्ता विश्वविद्यालय येथून भौतिकशास्त्रात पदवी घेतली. बोस यांनी पुढे इंग्लंडमध्ये शास्त्रज्ञ म्हणून आपली कारकीर्द घालवण्याचे ठरवले आणि त्यांनी यथाशक्ती आधुनिक विज्ञानाचे ज्ञान घेतले.

संशोधन व कार्य:

१. वनस्पतींचे जीवन व संवेदनशीलता: जगदीश चंद्र बोस यांचे संशोधन मुख्यतः वनस्पतींशी संबंधित होते. त्यांना वनस्पतींमध्ये जिवंत असलेल्या संवेदनशीलतेची जाण झाली आणि त्यांनी हे सिद्ध केले की वनस्पतींमध्येही तशाच प्रकारची जीवनशक्ती असते, जी प्राण्यांप्रमाणे कार्य करते. त्यांचा विश्वास होता की वनस्पती देखील वातावरणातील बदल, ताण, आणि संवेदनांच्या प्रतिक्रिया देऊ शकतात. त्यांनी यासाठी अनेक प्रयोग केले आणि ‘वनस्पतींमध्ये भीती आणि दर्द’ याबद्दल विचार मांडला.

२. रेडिओ तरंगांचा शोध: जगदीश चंद्र बोस यांना रेडिओ तरंगांच्या बाबतीत खूप मोठे योगदान दिले. त्यांनी १८९५ मध्ये रेडिओच्या क्षेत्रात महत्त्वपूर्ण प्रयोग केले आणि रेडिओ तरंगांचे उत्पादन, प्रसारण आणि त्याचे संप्रेषण (transmission) याबद्दल खूप महत्वाची माहिती दिली. त्यांना सर्वप्रथम हा तंत्रज्ञान विकसित करणारे शास्त्रज्ञ मानले जाते, आणि अलेक्झांडर ग्राम बेलसारख्या शास्त्रज्ञांपासून हे संशोधन पुढे गेले.

३. बोस’स स्विच: बोस यांनी ‘बोस’स स्विच’ नावाचा एक महत्त्वाचा उपकरण तयार केला, ज्यामुळे इलेक्ट्रिक सर्किट्सच्या कार्यप्रणालीसाठी एक नवा मार्ग दिला. हा स्विच रेडिओ आणि टेलिव्हिजनच्या कार्यासाठी अत्यंत महत्त्वाचा ठरला.

४. बोस’स इन्फ्रारेड रेजिस्टर: जगदीश चंद्र बोस यांचे आणखी एक महत्त्वाचे योगदान म्हणजे इन्फ्रारेड रेजिस्टर. त्याच्या प्रयोगातून इन्फ्रारेड किरणांचा शोध लागला. बोस हे इन्फ्रारेड रेजिस्टर्सच्या कामामध्ये वाचक होते आणि त्यांच्या कामामुळे अणू आणि कणांच्या विज्ञानामध्ये नवे दृषटिकोन निर्माण झाले.

कृतज्ञता व आदर:

१. रॉयल सोसायटी:
जगदीश चंद्र बोस यांना १८९७ मध्ये इंग्लंडच्या “रॉयल सोसायटी” मध्ये सदस्य म्हणून निवडले गेले, जे त्याच्या कार्याची ओळख व महत्त्व दर्शवते.

२. आंतरराष्ट्रीय ओळख:
बोस यांचे कार्य भारतातच नाही तर, विदेशातही ओळखले गेले. ते फक्त भारतातील नव्हे, तर जागतिक शास्त्रज्ञ म्हणून मान्यता प्राप्त झाले होते.

३. पद्मभूषण:
भारत सरकारने १९५४ मध्ये त्यांना पद्मभूषण सन्मानाने गौरवले. हे भारताच्या सर्वोच्च सन्मानांपैकी एक आहे.

निष्कर्ष:

जगदीश चंद्र बोस हे एक अत्यंत महत्त्वाचे शास्त्रज्ञ होते, ज्यांनी विज्ञानाच्या विविध शाखांमध्ये आपल्या कार्याने ठळक स्थान मिळवले. त्यांचे कार्य आधुनिक विज्ञानाच्या संदर्भात अत्यंत मौल्यवान आहे. ते एक उत्कृष्ट शास्त्रज्ञ, शिक्षक आणि संशोधक होते. त्यांच्या संशोधनामुळे एकूणच विज्ञानाच्या विकासाला एक नवा दिशा मिळाली आणि भारतीय शास्त्रज्ञांना जागतिक स्तरावर मान्यता मिळवून दिली.

आजही जगदीश चंद्र बोस यांचे कार्य शास्त्रज्ञांना प्रेरणा देत आहे आणि त्यांच्या नावाने अनेक शाळा, विद्यापीठे आणि शास्त्रसंस्थांचे नामकरण केले गेले आहे. स्वदेशी संशोधनाचे महत्त्व सांगत, जगदीश चंद्र बोस यांनी भारतीय शास्त्रज्ञांना जागतिक पातळीवर ओळख मिळवून दिली.

जय जगदीश चंद्र बोस!